Άλκης Γούναρης
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Abstract ¹: H Ιστορία της Τρέλας του Foucault και στη συνέχεια η αντιπαράθεση Foucault - Derrida για τη σχέση της τρέλας με τη λογικότητα πριν και μετά τον Descartes, στάθηκε η αφορμή για την παρούσα διερεύνηση.

Προεκτείνοντας την έρευνα στις θέσεις της σύγχρονης ψυχιατρικής προσέγγισα φιλοσοφικά τη τρέλα όχι μόνο ως μια κοινωνική «ετερότητα», ως μια παρέκκλιση από αυτό που θεωρούμε κανονικό - φυσιολογικό, ή ως το αντίπαλο οχυρό του «κάστρου» της λογικότητας, αλλά ως αφορμή για να επανατεθούν ζητήματα που σχετίζονται με το ίδιο το φυσιολογικό, το υγιές, το κανονικό και την ίδια τη φύση αυτού που ονομάζουμε λογικότητα κι αυτού που ονομάζουμε Λόγο.

Στην ουσία η πραγματεία αυτή, αποτελεί μια εισαγωγή στην τρέλα. Προσπαθεί να δώσει μια εικόνα του τι θεωρείται τρέλα και να εξετάσει πως αυτή η θεώρηση αποκτά ενδιαφέρον στο πλαίσιο της εφαρμοσμένης ψυχιατρικής ηθικής.

Συγκεκριμένα, χωρίζεται σε δυο μέρη:

Στο πρώτο μέρος, γίνεται μια εισαγωγή στην Οντολογία της τρέλας, εξετάζοντας:
[α] την σχέση των θεωρήσεων του Λόγου και της λογικότητας με τη τρέλα
[β] τη σχέση των θεωρήσεων της Ψυχής με τον Λόγο και την επίδρασή τους στην ιστορική μετάλλαξη της έννοιας της τρέλας, και
[γ] τη σχέση της τρέλας, θεωρούμενης ως «ψυχικής ασθένειας» με τις ψυχιατρικές προσεγγίσεις και την σύγχρονη διαγνωστική παράμετρο.

Στο δεύτερο μέρος επιχειρείται μια εισαγωγή στην Ηθική διάσταση της τρέλας, προσεγγίζοντας:

[α] την σχέση του Λόγου με την Ηθική
και τη σχέση της λογικοκρατούμενης Ηθικής με το Νόμο
[β] την αξιολόγηση των τρελών ως Ηθικών Προσώπων, (καθώς και το ρόλο της Ηθικής Φιλοσοφίας στην αξιολόγηση αυτή, δεδομένου ότι σήμερα ο χαρακτηρισμός ή όχι των προσώπων ως τέτοιων, αποτελεί αντικείμενο της ψυχιατρικής και νομικής κρίσης).
[γ] μια αξιολογία της «κανονικότητας» και της τρέλας με πρακτική ηθική εφαρμογή
[δ] τέλος, τον τρόπο που διλήμματα σχετικά με τη κοινωνική στάση, το νόμο και την ψυχιατρική ηθική μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα απ’ το πρίσμα της εφαρμοσμένης ηθικής.
Έτσι, ερωτήματα σχετικά με το «αν και πότε κάποιος έχει το ακαταλόγιστο των πράξεών του, αν ο ακούσιος εγκλεισμός ή η ακούσια θεραπεία είναι θεμιτές πράξεις, αν έχει κάποιος το δικαίωμα στη μη θεραπεία, αν το ιατρικό απόρρητο είναι απαραβίαστο, κλπ», αποκτούν μια συγκεκριμένη πλατφόρμα, πάνω στην οποία μπορούν να δοθούν απαντήσεις ηθικής κατεύθυνσης.

Να σημειωθεί ότι οι τρελοί, είναι τα μόνα πρόσωπα που δεν τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα της μη θεραπείας, με το αιτιολογικό ότι δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν το συμφέρον τους και να αποφασίζουν για την κατάστασή τους. Η διάκριση αυτή όμως μπορεί να αποτελεί την άκρη μιας ολισθηρής πλαγιάς που οδηγεί στην παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων και ακόμα περισσότερο σε προληπτικές καταστολές ή ακούσιες «κανονικοποιήσεις» προσώπων που αποκλίνουν από τον «επιθυμητό» μέσο όρο.

Το πλήρες κείμενο βρίσκεται υπό έκδοση και ορισμένα αποσπάσματα του βιβλίου θα αναρτηθούν μελλοντικά στο www.psyfiles.gr

Keywords: Mental health, Foucault, psychiatric ethics

Γούναρης, Α. (2007). Τρέλα και Ηθική: Μια Εισαγωγή στην Οντολογία και την Ηθική της Τρέλας. Διπλωματική ΠΜΣΦ, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ανακτήθηκε 04/02/2019 από https://alkisgounaris.gr/gr/archives/madness-and-psychiatric-ethics/

¹ Η παρούσα σύνοψη αποτελεί το εισαγωγικό σημείωμα της διατριβής του Άλκη Γούναρη με θέμα την Ψυχιατρική Ηθική και κατατέθηκε το 2007 στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο πλαίσιο του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών με κατεύθυνση την Ηθική. Η επικαιροποιημένη και συμπληρωμένη εκδοχή της, αποτέλεσε τη θεωρητική βάση για το project Ψ και την ηλεκτρονική πλατφόρμα www.psyfiles.gr και βρίσκεται υπό έκδοση.