Άλκης Γούναρης
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Abstract: Τα βιβλία φιλοσοφίας για όλους, αποτελούν μια καλή αφορμή για να εισαχθεί κάποιος σε έναν κόσμο όχι όπως πραγματικά τον αντιλαμβανόμαστε ή τον έχουμε μάθει αλλά σε έναν κόσμο όπως θα μπορούσε ή όπως θα έπρεπε να είναι. Έτσι τα βιβλία αυτά μπορούμε να πούμε ότι λειτουργούν περισσότερο σαν ένα κλειδί που ανοίγει μια πόρτα, όχι προσφέροντας την «αποκάλυψη», αλλά διεγείροντας περισσότερο την περιέργεια για αυτό που βρίσκεται πίσω από την πόρτα. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζω συνοπτικά, οκτώ βιβλία που εκδόθηκαν στα ελληνικά μεταξύ 2010 και 2012 και εκπληρώνουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τον σκοπό για τον οποίο έχουν γραφτεί.

Keywords: Philosophy for beginners

Γούναρης, Α. (2012). Philosophy for the Μasses vol.2. Πρώτη δημοσίευση στο bookpress.gr. Ανακτήθηκε 06/02/2019 από https://alkisgounaris.gr/gr/archives/philosophy-for-the-masses-vol2/

---

Πριν από δυο περίπου χρόνια είχα επιχειρήσει να συγκεντρώσω και να παρουσιάσω κριτικά μια σειρά βιβλίων φιλοσοφίας, που μπορούν εύκολα να διαβαστούν από το ευρύ κοινό. Βιβλία που παρουσιάζουν απλά ή ακόμα και εκλαϊκευμένα τα σημαντικά φιλοσοφικά ερωτήματα ή αφηγούνται πτυχές της ζωής μεγάλων φιλοσόφων προσεγγίζοντας παράλληλα με προσιτό τρόπο τη σκέψη και τις ιδέες τους ή ακόμα και καλογραμμένα εισαγωγικά εγχειρίδια που ξεναγούν τον αναγνώστη στον μαγικό κόσμο και την ιστορία των ιδεών. Τότε, είχα διαπιστώσει ότι υπήρχε ένα εκδοτικό ρεύμα προς αυτό το είδος βιβλίων το οποίο την τελευταία δεκαετία είχε γίνει πραγματικά ισχυρό.

Σε μια πρόσφατη επίσκεψή μου στα βιβλιοπωλεία με σκοπό να επικαιροποιήσω τη συλλογή μου, διαπίστωσα με μεγάλη μου έκπληξη ότι εν μέσω κρίσης και ενώ η συνολική εκδοτική παραγωγή στην Ελλάδα έχει συρρικνωθεί φανερά, τα βιβλία φιλοσοφίας και ειδικότερα το βιβλία φιλοσοφίας για όλους έχουν αυξηθεί σε αξιοσημείωτο βαθμό. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει μια διεθνής τάση εξωστρέφειας της σοβαρής φιλοσοφίας ώστε να προσεγγίσει την πλατιά μάζα, στην Ελλάδα της κρίσης αυτή η τάση μοιάζει να καλύπτει μια υπαρκτή ανάγκη: Την ανάγκη να βρει ο αναγνώστης διεξόδους -κυρίως διανοητικές- στα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητα. Να λοιπόν πού μπορεί να χρειάζονται οι φιλόσοφοι στις δύσκολες εποχές.

Όχι μόνο για να ξεσηκώνουν τα μη σκεπτόμενα πλήθη, όπως ενδεχομένως κάνουν με την κιτς επιδεξιότητά τους φιλόσοφοι όπως ο Ζίζεκ, αλλά κυρίως για να κάνουν τον καθένα από μας ξεχωριστά, να σκέφτεται. Να σκέφτεται και να βλέπει τα πράγματα χωρίς προκαταλήψεις και φαντάσματα του παρελθόντος. Όπως σημειώνει κάπου ο Πελεγρίνης, «όταν επιχειρήσεις να δεις τα πράγματα φορώντας κόκκινα γυαλιά, θα τα δεις κόκκινα, αν προσπαθήσεις να τα δεις έχοντας πράσινα γυαλιά θα τα δεις πράσινα κ.ο.κ.». Έτσι, θα μπορούσε να πει κανείς, ότι η φιλοσοφία, κάνοντάς μας να σκεφτόμαστε, μας βοηθάει να απαλλαγούμε από κάθε είδους χρώματος γυαλιά και να προσεγγίζουμε τα προβλήματα που μας απασχολούν με «καθαρή» ματιά.

Σε αντίθεση με τις δογματικές βεβαιότητες των «ειδικών» επί κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών θεμάτων που μονοπωλούν τα παράθυρα της τηλεόρασης, και σε αντίθεση με τις συχνά επικίνδυνες συνταγές βελτίωσης της ζωής που αθρόα προσφέρουν διάφοροι σύμβουλοι, αναλυτές, θεραπευτές, «προπονητές» της ζωής και άλλες -αμφιβόλου ποιότητας- «αυθεντίες», η φιλοσοφία δεν υπόσχεται ούτε έχει εύκολες και σίγουρες λύσεις. Η φιλοσοφία δεν είναι συνταγή, δεν διαθέτει πρόχειρες απαντήσεις, ούτε προσφέρει εξ αποκαλύψεως αλήθειες. Είναι περισσότερο μια διαρκής διαδικασία προσέγγισης των προβλημάτων θέτοντας σωστά τα ερωτήματα, ασκώντας κριτική, αμφισβητώντας τις βεβαιότητες, αναδεικνύοντας νέες και θέτοντας ταυτόχρονα σε δοκιμασία παλιές ιδέες και αξίες -βασισμένη πρωτίστως στον λόγο και δευτερευόντως στην εμπειρία.

Με απλά λόγια η φιλοσοφία είναι μια διαδικασία που μας κάνει να σκεφτόμαστε καθαρά. Τα μεγαλύτερα προβλήματα γύρω μας δεν ξεκινάνε από ανθρώπους που είναι κακοί. Ξεκινάνε από ανθρώπους που δεν σκέφτονται. Ανθρώπους που φοράνε με ευκολία μαύρα μπλουζάκια ή χρωματιστά γυαλιά. Ανθρώπους που ξεγελιούνται, πιστεύουν σε παραμύθια ή σκοντάφτουν πάνω σε έννοιες και λέξεις, σαν οι λέξεις αυτές να είναι πραγματικά εμπόδια που μας καθορίζουν ή μας περιορίζουν. Ανθρώπους που κρίνουν με δυο μέτρα και δυο σταθμά, εξισώνοντας το καλό με το ενίοτε συμφέρον. Ανθρώπους που δεν θεωρούν εαυτούς υπεύθυνους για τις πράξεις τους, που γίνονται άμοιροι, ακόλουθοι, πλήθος, μάζα, οπαδοί, στατιστικό μέγεθος, καταναλωτές.

Η φιλοσοφία δεν είναι μια εύκολη υπόθεση ούτε μαθαίνεται μέσα από βιβλία φιλοσοφίας για όλους. Τα βιβλία αυτά αποτελούν όμως μια καλή αφορμή, μια ευκαιρία να μπει κάποιος στη διαδικασία και να αρχίσει να βλέπει τα πράγματα χωρίς χρωματιστά γυαλιά ή παραμορφωτικούς φακούς. Μια ευκαιρία να εισαχθεί κάποιος σε έναν κόσμο όχι όπως πραγματικά τον αντιλαμβανόμαστε ή τον έχουμε μάθει αλλά σε έναν κόσμο όπως θα μπορούσε ή όπως θα έπρεπε να είναι. Έτσι τα βιβλία αυτά μπορούμε να πούμε ότι λειτουργούν περισσότερο σαν ένα κλειδί που ανοίγει μια πόρτα, όχι προσφέροντας την «αποκάλυψη», αλλά διεγείροντας περισσότερο την περιέργεια για αυτό που βρίσκεται πίσω από την πόρτα.

Με αυτό το σκεπτικό ξεχώρισα και παρουσιάζω εδώ οκτώ βιβλία που εκδόθηκαν στα ελληνικά τα δύο τελευταία χρόνια και εκπληρώνουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τον σκοπό για τον οποίο έχουν γραφτεί.

 

Ο Φιλόσοφος και ο Λύκος

Mark Rowlands

Μτφρ. Ελένη Βαχλιώτη

Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2010

ΣΕΛ.281, ΤΙΜΗ €19,18

Βαθμολογία: 4,5/5

Όταν ο Ουαλικής καταγωγής συγγραφέας Μαρκ Ρόουλαντς (καθηγητής φιλοσοφίας σήμερα στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι) ήταν 27 ετών, υιοθέτησε ένα κουτάβι λύκου. Ο Μπρενίν (σημαίνει βασιλιάς στα ουαλικά), όπως τον ονόμασε, συνέβαλε καθοριστικά στην υπόλοιπη ζωή του Ρόουλαντς και κυρίως στην διαμόρφωση της σκέψης του. Το βιβλίο, αποτελεί μια πρωτότυπη βιογραφική πραγματεία, για τη νοημοσύνη, τη φυσική κατάσταση, το κοινωνικό συμβόλαιο, τη φιλία, το παιχνίδι, τον θάνατο, το καλό και το κακό. Η αφήγηση ξεκινάει με την απόκτηση του κουταβιού και ολοκληρώνεται 11 χρόνια αργότερα με τον θάνατο του γερασμένου πια λύκου. Από το πρώτο κιόλας κεφάλαιο, το «ξέφωτο», μια ευθεία αναφορά στον, χαϊντεγκεριανής καταγωγής, «αυθεντικό» τρόπο θέασης του κόσμου, ο συγγραφέας καταφέρνει να κερδίσει την προσοχή και να καταστήσει σαφές ότι η φιλοσοφία δεν είναι ακαδημαϊκή αναψηλάφηση, αλλά τρόπος ζωής. Η αφήγηση του Ρόουλαντς είναι συναισθηματικά πλούσια, χωρίς όμως να ξεφεύγει από τον εκπαιδευτικό στόχο της που είναι η γνωριμία του αναγνώστη με τις βασικές έννοιες της φιλοσοφίας σε μια εκλαϊκευμένη και κατανοητή μορφή. Εκτός από τον Χάιντεγκερ, η ιστορία του λύκου μας εισάγει με τρόπο οικείο στην φιλοσοφία των Ντεκάρτ, Χομπς, Καντ, Νίτσε, Χούσερλ, Καμύ, Σαρτρ, Βιτγκενστάιν κ.α. Όμως η σημαντικότερη επιτυχία του συγγραφέα είναι ότι θέτει σε δοκιμασία και καταφέρνει να κλονίσει τις πεποιθήσεις μας περί μοναδικότητας και υπεροχής του ανθρώπινου είδους απέναντι στα υπόλοιπα νοήμονα όντα. Μια πραγματική φιλοσοφική σπουδή για τη σχέση μας με τα άλλα ζώα, την ανιδιοτελή φιλία, τη ζωή και τον θάνατο.

 

Η παρηγοριά της φιλοσοφίας

Alain de Botton

Μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης

Εκδόσεις Πατάκη, 2010

ΣΕΛ. 362, ΤΙΜΗ €15,64

Βαθμολογία: 3/5

Ένας από τους σύγχρονους σταρ της φιλοσοφίας, ο Ελβετός Αλέν ντε Μποτόν, δεν καταφέρνει σε αυτό το best seller να ξαφνιάσει τόσο ευχάριστα όσο με το «Πώς ο Προυστ μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου». Κυκλοφορώντας στην Ελλάδα με καθυστέρηση 10 ετών από την συγγραφή του, «Η παρηγοριά της φιλοσοφίας» μπορεί να θυμίσει στο ελληνικό κοινό τα μέτρια βιβλία του Γιάλομ παρότι προηγείται αυτών τόσο χρονικά όσο (και κυρίως) ποιοτικά. Πρόκειται για έναν χρήσιμο και καλογραμμένο οδηγό αντιμετώπισης των καθημερινών προβλημάτων με «εργαλείο» την πρακτική φιλοσοφία. Προβλήματα όπως η έλλειψη χρημάτων (επίκαιρο!), η ερωτική απογοήτευση, η ανικανότητα, το άγχος, ο φόβος για την αποτυχία, αντιμετωπίζονται σύμφωνα με τον ντε Μποτόν αποτελεσματικά, μέσα από την φιλοσοφική παράδοση που ξεκινάει από τον Σωκράτη και διακλαδίζεται στους επικούρειους και τους στωικούς φιλοσόφους. Σύγχρονα καταναλωτικά σύμβολα (από τα Corn Flakes μέχρι το Bacardi) δένονται με αφηγηματική δεινότητα με τις δυσνόητες -υπό κανονικές συνθήκες- θεωρίες του Νίτσε και του Σοπενχάουερ προσφέροντας στους αναγνώστες απλές, προσιτές, κατανοητές διεξόδους και κάνοντας τη φιλοσοφία να επιστρέφει στον βασικό ρόλο της, δηλαδή στο να βοηθά τους ανθρώπους να ζουν καλύτερα. Προσεγμένη έκδοση, πλούσια σε φωτογραφικό υλικό, με παραθέσεις αυθεντικών φιλοσοφικών κειμένων και διαλόγων «Η παρηγοριά της φιλοσοφίας» αποτελεί μια καλή αρχή για όποιον θέλει μέσω αυτής να αποκτήσει μια διαφορετική οπτική στην καθημερινότητα.

 

Δικαιοσύνη. Τι Είναι το Σωστό;

Michael Sandel

Μτφρ. Αλέξανδρος Κιουπκιολής

Εκδόσεις Πόλις, 2011

ΣΕΛ. 404 ΤΙΜΗ €20

Βαθμολογία: 5/5

Αν κάποιος διερωτάται τι είναι το σωστό, τότε αυτό το βιβλίο είναι το καταλληλότερο για την εξέταση και επίλυση των διλημμάτων που παρουσιάζονται στη ζωή μας. Από την άμβλωση, την υποβοηθούμενη αυτοκτονία ή την ευθανασία, τη στρατιωτική θητεία, την εντιμότητα και το ψέμα, τις αξίες και τη θρησκευτική πίστη μέχρι την κοινωνική ανισότητα, τις στρεβλώσεις της ελεύθερης αγοράς, τον γάμο των ομοφυλοφίλων, τον πατριωτισμό, τους δίκαιους πολέμους και τους δίκαιους φόρους. Πρόκειται για ένα βιβλίο για την ηθική και τη δικαιοσύνη, που μας φέρνει αντιμέτωπους με το καθήκον, το συμφέρον, το κοινό αγαθό, την αρετή και την ελευθερία, τη σύγκρουση νόμιμου και ηθικού, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα, τις ευθύνες και τις απαιτήσεις, το σωστό και το λάθος, το καλό και το κακό. Ο Σαντέλ, ένας από τους πιο δημοφιλείς καθηγητές φιλοσοφίας του Χάρβαρντ, παραθέτει με εύληπτο και ταυτόχρονα διεισδυτικό τρόπο τις κυριότερες ηθικές θεωρίες, πραγματοποιώντας μια απολαυστική διαδρομή από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Μπένθαμ και τον Καντ. Δεν πρόκειται όμως για μια εγκυκλοπαιδική αναδρομή, αλλά για μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη παραδείγματα, νοητικά πειράματα, γρίφους, αναφορές σε πραγματικά περιστατικά, στατιστικά μεγέθη και υπαρκτά πρόσωπα. Επικαλούμενος στα παραδείγματά του γεγονότα της επικαιρότητας και παραπέμποντας σε γνωστές ή λιγότερο γνωστές υποθέσεις, αναλύει διεξοδικά την ηθική τους διάσταση προβάλλοντας τα ανάλογα επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα. Το σημαντικότερο όμως επίτευγμα του Σαντέλ είναι ότι καταφέρνει να δείξει ότι ο ηθικός στοχασμός δεν είναι μια μοναχική ενασχόληση, μια ιδιωτική θα λέγαμε υπόθεση, αλλά ένα δημόσιο εγχείρημα. Μέσα από τον δημόσιο λόγο ο ηθικός στοχασμός αποκτά παράλληλα πολιτικές διαστάσεις κι αυτό ακριβώς αναδεικνύεται εδώ, τοποθετώντας την ηθική σε έναν υπαρκτό κοινωνικοπολιτικό καμβά, στη σημερινή εποχή, στις σημερινές συνθήκες της παγκόσμιας οικονομικής, ιδεολογικής και αξιακής κρίσης. Οι εξοικειωμένοι αναγνώστες θα βρουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τις απαντήσεις του Σαντέλ στη θεωρία της δικαιοσύνης του Ρωλς, και τα κοινοτιστικά επιχειρήματα που προβάλει έναντι του φιλελευθερισμού, ενώ οι νεοεισερχόμενοι στη φιλοσοφική σκέψη θα αποκτήσουν την καλύτερη δυνατή εικόνα για το πώς η φιλοσοφία μπορεί να αντιμετωπίζει πρακτικά τα προβλήματα του καθημερινού βίου.

 

Φιλόσοφοι στο ντιβάνι

Charles Pepin

Μτφρ. Γιάννης Στρίγκος

Σύγχρονοι Ορίζοντες 2011

ΣΕΛ. 364, ΤΙΜΗ €16,65

Βαθμολογία: 3,5/5

Μια φανταστική αφήγηση ενός χαρισματικού εκπρόσωπου της νέας γενιάς Γάλλων συγγραφέων. Ο Πεπάν, φοράει τα παπούτσια του Φρόυντ και ξαπλώνει στο ντιβάνι του αναλυτή, τρεις φιλοσόφους ορόσημα στην ιστορία της ευρωπαϊκής κουλτούρας: Τον Πλάτωνα, τον Καντ και τον Σαρτρ. Και οι τρεις υποφέρουν από το βάρος της ευθύνης για την καταλυτική επίδραση που έχουν σήμερα στον δικό μας πολιτισμό. Υιοθετώντας τη φροϋδική τεχνική, ο Πεπάν, «σκαλίζει» τον κόσμο πίσω από τις σκέψεις των φιλοσόφων και παρακολουθώντας τα βιώματα και τα συναισθήματά τους, φέρνει στο φως ξανά ερωτήματα και επιδράσεις που καθόρισαν τη δυτική σκέψη μέχρι τις μέρες μας. Η μέθοδος του είναι αποτελεσματική, αφού καταφέρνει να συνδυάσει αριστοτεχνικά τον ακριβή λόγο και τη σκέψη των ίδιων των φιλοσόφων, με την παιγνιώδη μυθιστορηματική πλοκή και τους κατασκευασμένους αλλά εύστοχους (σε ό,τι αφορά τις θέσεις των φιλοσόφων) διαλόγους. Ξεκινώντας από την πρώτη συνεδρία, όπου ο Πλάτων αρνείται να ξαπλώσει στο ντιβάνι και προτιμά να ψυχαναλυθεί όρθιος, παρακολουθούμε σιγά-σιγά να ξετυλίγονται οι εμμονές του ενός με τις ιδέες, η καταναγκαστική προσήλωση του άλλου στο καθήκον ή οι φοβίες και τα «υπαρξιακά» προβλήματα του τρίτου, που κρύβεται από τον εαυτό του, στους «άλλους». Παράλληλα, όπου χρειάζονται διευκρινίσεις, μπορούμε να παρακολουθήσουμε σε μορφή σημειώσεων τις αναφορές στα πραγματικά επεισόδια της ζωής των φιλοσόφων, συμπληρώνοντας με αυτόν τον τρόπο μια πρωτότυπη εισαγωγή στη φιλοσοφία και αναδεικνύοντας τους δεσμούς της κλασσικής ψυχανάλυσης με τα θεμέλια της φιλοσοφικής σκέψης. Το ποιος από τους φιλοσόφους θα καταφέρει να φτάσει μέχρι το τέλος της θεραπείας, ποιος θα συμβιβαστεί με τις ενοχές του και ποιος θα διακόψει λόγω αρχών τις συνεδρίες, είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα κρατήσουν το ενδιαφέρον του βιβλίου ζωηρό, μέχρι την τελευταία σελίδα. Πρωτότυπη ιδέα σε μια εξαιρετικά προσεγμένη, με σκληρό εξώφυλλο, ελληνική έκδοση.

 

Περίπατος με τον Πλάτωνα

Robert Rowland Smith

Μτφρ. Έφη Τσιρώνη

Ψυχογιός, 2012

ΣΕΛ. 371, ΤΙΜΗ €16,60

Βαθμολογία: 2,5/5

Κάθε μεγάλη αλλαγή στην ζωή μας αποτελεί ένα ορόσημο και ευκαιρία για επανακαθορισμό. Ο Ρόμπερτ Ρόουλαντ Σμιθ, δημοφιλής εκλαϊκευτής της φιλοσοφίας, σύμβουλος προσωπικοτήτων και τακτικός αρθρογράφος για τα καθημερινά ηθικά διλήμματα στους Sunday Times, στο δεύτερο βιβλίο του για το ευρύ κοινό (το πρώτο «Πρωινό με τον Σωκράτη» κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις Ψυχογιός), επιχειρεί ένα ταξίδι στις μεγάλες στιγμές της ζωής του καθενός μας με οδηγό τη φιλοσοφία. Από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο, τα πρώτα βήματα ενός μωρού, τις πρώτες του λέξεις, την απώλεια της παρθενιάς, τη δουλειά, τον γάμο, τον χωρισμό, τη συνταξιοδότηση, την κρίση της μέσης ηλικίας, ο συγγραφέας εξετάζει τις μεγάλες στιγμές των ανθρώπων που είναι μεν κοινές λίγο ή πολύ για όλους, αλλά ταυτόχρονα καθοριστικές και ζωτικής σημασίας για τον καθένα ξεχωριστά. Προσλαμβάνοντας φιλοσόφους όπως ο Αριστοτέλης, ο Καντ, ο Χέγκελ, ο Νίτσε, η Άρεντ και πολλοί άλλοι και κάνοντας συστηματικά δάνεια από τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, την ποπ κουλτούρα, την ιστορία, την ψυχολογία και τη θρησκεία, καταφέρνει να δώσει ικανοποιητικές εναλλακτικές για τη θεώρηση του «νοήματος» της ζωής κάθε φορά που κάποιος έχει την ανάγκη να διερωτηθεί για αυτό. Χρήσιμο, ευκολοδιάβαστο και ευχάριστο, για όσους δεν αρέσκονται στις βαριές φιλοσοφικές αναζητήσεις.

 

Εισαγωγή στην φιλοσοφία

Θεοδόσης Πελεγρίνης

Πεδίο, 2010

ΣΕΛ. 390 ΤΙΜΗ €25,14

Βαθμολογία: 4/5

Μια «εισαγωγή» στη φιλοσοφία δεν πρέπει να αποθαρρύνει ή να τρομάζει τον αναγνώστη ακόμα κι όταν τον φέρνει αντιμέτωπο με δύσκολες, ανοίκειες και συχνά στρυφνές έννοιες. Σκοπός της θα πρέπει να είναι να «κερδίσει» τον αναγνώστη και να τον βάλει στον θαυμαστό κόσμο των ιδεών χωρίς να τον κουράσει ή να τον μπερδέψει. Κάτι τέτοιο δεν είναι όσο εύκολο ακούγεται αφού είναι πραγματικά λίγες οι σοβαρές «εισαγωγές» που το καταφέρνουν. Ο Πελεγρίνης, ειδικεύεται ακριβώς σε αυτό: στο να κάνει ακόμα και την πιο δυσνόητη έννοια κατανοητή, και αυτό το ξέρουν καλά όσοι τον έχουν παρακολουθήσει να διδάσκει στο αμφιθέατρο ή έχουν δει τις θεατρικές παραστάσεις του. Έχοντας αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της πλούσιας ακαδημαϊκής του πορείας στο να φέρει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους κοντά στη φιλοσοφία -υποστηρίζοντας ότι η φιλοσοφία είναι μια ενασχόληση που μας αφορά όλους- και έχοντας γράψει 30 περίπου βιβλία, επέλεξε να γράψει την Εισαγωγή στην φιλοσοφία, στην πιο ώριμη περίοδο της ζωής του. Ο ίδιος φαίνεται να συμφωνεί ότι μια «εισαγωγή» πρέπει να τη γράψει κάποιος κλείνοντας τη διαδρομή του στη χώρα της φιλοσοφίας. Στα έξι κεφάλαια του βιβλίου, εκκινώντας από την ίδια την έννοια της φιλοσοφίας και περνώντας στη μεταφυσική, τη γνωσιολογία, την ηθική και την αισθητική, ο Πελεγρίνης καταφέρνει να μεταδώσει στον αναγνώστη τα νοήματα και να τον εφοδιάσει με όσα χρειάζεται για να συνεχίσει τη μετέπειτα συναρπαστική διαδρομή. Ερωτήματα σχετικά με το θεό, την ψυχή, την ελευθερία, τον χρόνο, την ανθρώπινη ύπαρξη, τις ιδέες, την εμπειρία, την αλήθεια, το καλό και το κακό, τις εκφάνσεις του ωραίου, είναι μόνο μερικά από τα οποία προσεγγίζει αυτή η εισαγωγή, καταφέρνοντας να παρουσιάσει κατανοητά τον κόσμο των ιδεών από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας.

 

Φιλοσοφικές Διαμάχες

Bernard - Henri Levy

Μτφρ. Κατερίνα Γούλα

Κέδρος, 2012

ΣΕΛ.136 ΤΙΜΗ €12

Βαθμολογία 2/5

Ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί, είναι ένας από τους πρωτεργάτες του κινήματος Nouveaux Philosophes που αποκήρυξε τον Μαρξισμό την εποχή που η μαρξιστική σκέψη δέσποζε στη γαλλική διανόηση. Το συγκεκριμένο έργο περιλαμβάνει ως βασικό κορμό μια πρόσφατη (2009) ομιλία του στην Ecole Normale, κατά την οποία περιέγραψε με περιεκτικό (αλλά και υποκειμενικό) τρόπο την εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης μέσα από τις «κόντρες» σημαντικών στοχαστών. Ο ίδιος ο Λεβί, εκτός από τον Μαρξ αναμετρήθηκε με τη σκέψη των Σαρτρ, Νίτσε και Χάιντεγκερ τους οποίους και αμφισβήτησε συστηματικά. Στο συγκεκριμένο βιβλίο εξακολουθεί να αμφισβητεί σύγχρονους και κλασσικούς στοχαστές, προβάλλοντας κατά κάποιον τρόπο τη δική του υπεροχή και υποστηρίζοντας τη ματαιότητα του διαλόγου στη φιλοσοφία και την ανάγκη για τον σχηματισμό μιας «Αλήθειας», καθώς στην εποχή μας, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, κυριαρχεί ο μηδενισμός. Ο Λεβί είναι υπέρμαχος μιας στρατευμένης -προς την αλλαγή του τρόπου ζωής- φιλοσοφίας, καθώς θεωρεί ότι η τέχνη του φιλοσοφείν αξίζει μόνο αν είναι μια τέχνη πολέμου. Ο ίδιος θεωρεί εαυτόν ηγετική μορφή ενός τέτοιου πολέμου και δεν διστάζει να σχολιάζει συστηματικά τα διεθνή γεγονότα και τον ρόλο των διανοούμενων στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή. Πολυπράγμων, εκκεντρικός και με τον τρόπο του ακτιβιστής, ο Λεβί -που είναι φίλος και σύμβουλος του Σαρκοζί αλλά υποστηρίζει τον Ολάντ- αποτελεί σήμερα για τους επικριτές του μια κάπως γραφική φιγούρα στον κόσμο της φιλοσοφίας. Το συγκεκριμένο βιβλίο, αν και δεν πρόκειται για αμιγώς εισαγωγικό στη φιλοσοφία έργο, έχει κάποιο ενδιαφέρον να διαβαστεί κυρίως για να αντιληφθεί κανείς τις στρεβλώσεις και την έπαρση των φιλοσόφων-σωτήρων όπως είναι ο ίδιος ή από μια άλλη οπτική, ο Σλοβένος Σλάβοϊ Ζίζεκ.

 

Ιστορία της Νεότερης Φιλοσοφίας

Franco Alessio

Μτφρ. Θεοδώρα Θυμιοπούλου

Τραυλός, 2012

ΣΕΛ.764, ΤΙΜΗ €26

Βαθμολογία: 4/5

Ένα πραγματικό διαμάντι για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν τι συνέβαινε στην αναγέννηση της φιλοσοφικής σκέψης από τον 16^ο αιώνα και μετά. Ξεκινώντας από τη θρησκευτική μεταρρύθμιση και παρακολουθώντας τη μετάβαση από τη θεολογική διανόηση στην αυγή της επιστημονικής σκέψης και τον αναγεννησιακό ουμανισμό, ο Φράνκο Αλέσιο, ιστορικός, ειδικευμένος στην περίοδο των μέσων και νεώτερων χρόνων, καταφέρνει να μας ξεναγήσει όχι μόνο στη ζωή και στο έργο των φιλοσόφων της εποχής, αλλά και στις ιστορικές συνθήκες που ευνόησαν την ανάπτυξη των ιδεών τους. Πώς ο ουμανισμός και ο αποκρυφισμός καταλήγουν στο διαφωτιστικό κίνημα του Μπέικον και του Ντεκάρτ; Πώς γεννήθηκαν οι νέες ουτοπίες; Πώς από την πυρά της Ιεράς Εξέτασης που προασπιζόταν τον λόγο του θεού, περάσαμε στον ορθό λόγο και στην εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης; Μια συναρπαστική διαδρομή 300 περίπου χρόνων που καταλήγει στον Καντ, στο πρόσωπο και τη σκέψη του οποίου επιστεγάζεται κατά κάποιον τρόπο το οικοδόμημα της λεγόμενης νεότερης φιλοσοφίας. Πρόκειται για ένα ευκολοδιάβαστο βιβλίο, πλούσιο σε φωτογραφικό υλικό και παραπομπές, με πολλά διευκρινιστικά σχόλια του επιμελητή Σωτήρη Φουρνάρου -ειδικού στην φιλοσοφία της εποχής-, εξαιρετική σελιδοποίηση με μοντέρνα αισθητική, χρηστικές σημειώσεις, ένθετες παρεμβολές με βιογραφικά και ιστορικά στοιχεία, ενώ περιλαμβάνει ακόμα και λεξικό των όρων της καντιανής φιλοσοφίας. Είναι το δεύτερο βιβλίο του Αλέσιο που εκδίδεται στα ελληνικά από τις εκδόσεις Τραυλός και θα εκπλήξει ευχάριστα ακόμα και τους μυημένους στην ιστορία της φιλοσοφίας.